Interview: Rudi Vranckx over zijn bewogen reisverleden

Scroll naar beneden

‘Reizen ondernemen, m.n. vreemde landen bezoeken om kennis op te doen of voor het genoegen.' Dat is volgens Van Dale een van de doelen van reizen. We zouden de deskundigheid van de woordenboekredacteurs niet in twijfel durven trekken, maar volgens ons zijn ze toch twee reisdoelen vergeten: om te werken én om anderen kennis bij te brengen. Laat dat net twee activiteiten zijn die perfect bij onze interviewgast passen: Rudi Vranckx, VRT-reporter van – letterlijk – vele oorlogen.

  • François  Cauliez
    TekstFrançois Cauliez
  • Marc Wallican
    Foto'sMarc Wallican

We ontmoeten elkaar in Barboek in Leuven op een dag dat de actualiteit roet in het eten dreigt te gooien. In Luik schiet een geradicaliseerde gedetineerde tijdens zijn penitentiair verlof drie mensen dood. Nog voor we met het interview beginnen, belt Rudi met de redactie van De Afspraak. Zij willen weten wat zijn visie op de feiten is. Later die dag zal hij die mening met rust en nuance in de studio uit de doeken doen.

Splinterbom

En zo is Rudi’s werk nooit veraf. Wat ons bij onze eerste vraag bracht. Ziet hij zijn verplaatsingen voor het werk als reizen of als werk? Rudi: “Het is begonnen als reizen. Zodra je te veel naar dezelfde plaats gaat, wordt het werk. Maar voor mij persoonlijk was de eerste insteek reizen, vreemde plekken zien. Laat me er iets bij vertellen: op een bepaald moment – tijdens de Intifada – rij ik door dat Bijbelse landschap in Israël en roept dat beelden bij me op. Of in Jordanië, waar Mozes gestaan heeft. Hoe vreemd het ook mag klinken, bij mij roept dat dan tussen het werk door soms toch een gevoel van intensiteit op, van geluk zelfs. Zo van ‘kijk, ik rij hier rond in het landschap waar twee- of drieduizend jaar geleden dit of dat gebeurd is. Als ik voor het werk weg ben, ga ik ook altijd proberen te weten te komen hoe een en ander in elkaar zit. Ik heb geschiedenis gestudeerd en ik ben altijd wel gefascineerd geweest door de cultuur die aan de basis ligt van een conflict. Ik heb een heleboel reportages tussendoor gedraaid, bijvoorbeeld over vernield erfgoed, over die oude beschavingen die verdwijnen of die kapotgeslagen of verkocht worden. Of neem het concept beeldenstorm, wat we hier ook gekend hebben: wat betekent dat in Noord-Irak, of in IS-gebied? Dus in dat opzicht is het voor mij inderdaad ook een stuk ontdekken. En als je er al vaker komt, is het niet ontdekken in de breedte, geografisch, maar in lagen, in de diepte. Voor mij is dat het meest fascinerende.

Wat me ook nog altijd fascineert: die vierkante kilometer in Jeruzalem, de oude stad. Dat gebied is eigenlijk een religieus-culturele atoombom, een splinterbom bij manier van spreken. Op die vierkante kilometer spelen zich duizenden lagen af en afhankelijk van in welke laag je zit van de geschiedenis, heeft de ene of de andere gelijk. Ik heb drie maand in Israël gewoond in de jaren ’90, een periode met veel aanslagen, na de moord op Rabin (eerste minister Ytzhak Rabin, nvdr). Vroeger was ik het liefst in Jeruzalem maar toen ik er drie-vier maanden ging wonen en studeren, wou ik eigenlijk in Tel Aviv zitten. Jeruzalem was té beklemmend, te intens. Je kunt daar bijna niet vrijblijvend rondlopen, vond ik. Tel Aviv was de blik op de zee, dat was iets helemaal anders. Voor mij is dat dus ontdekken. Is dat werken? Voor mij moet wat je doet ook een deel passie zijn.”

Ter plaatse

We kennen Rudi Vranckx als de man die we ofwel ter plaatse in een brandhaard in het Midden-Oosten zien, ofwel in de nieuwsstudio’s om duiding te geven. We willen weten of hij niet liever vaste correspondent was geweest. “In het begin heb ik daar aan gedacht,” vertelt hij, “maar toen was dat systeem nog niet echt ingeburgerd op de VRT. Er was toen één correspondent in Rusland en de toenmalige baas wou er een in China en het Verre Oosten. En dat zou ik toen geweest zijn. In het begin dacht ik ‘daar ligt een mogelijkheid’, maar uiteindelijk is het niet doorgegaan. Weet je, voor mijn job, zowel voor televisie als voor radio, vind ik dat je ter plaatse moet kunnen zijn. Je moet beelden kunnen tonen en dat kan niet vanuit een appartementje, een hotel of een nieuwsstudio. Je moet dus naar daar kunnen reizen en dan vind ik dat ik dat net zo goed kan vanuit Brussel. Als je correspondent bent, word je vernauwd tot die ene plek. Wat ik kon doen, is al die relevante plekken bezoeken en verslaan. En dat boeit mij ook.”

Rotzakken aan check-points

Het kan niet anders dan dat zo’n intense manier van werken en leven een impact heeft. Dat blijkt ook wanneer we van hem willen weten welk soort reiziger hij is, los van het werk dan. “Dat is door de jaren heen veranderd”, verklapt hij ons. “Vroeger was ik een reiziger die in de zomer een of twee maanden door Europa trok met een Interrail-ticket. Of ik kocht een vliegtuigticket naar Indonesië en ik stopte onderweg op verschillende plaatsen en daar trok ik dan rond, meestal met vrienden. Dat was het soort reiziger dat ik was. Met de rugzak en weg. Nu ben ik een ander soort reiziger geworden. Soms ben ik moe. Ik moet voortdurend dingen regelen, altijd maar wroeten en wringen om dingen geregeld te krijgen, om erdoor te geraken, tegengehouden te worden, gepest te worden door allerlei rotzakken aan check-points. Als ik nu ergens naartoe ga, wil ik geen gedoe. Ik zal nooit naar een all-in op vakantie gaan, maar ik wil ergens toekomen en rust hebben… Er zijn tijden geweest dat ik het zelfs niet kon opbrengen om te gaan vragen of er een kamer vrij was. Omdat ik het gewoon niet meer kon, ik wou niet meer, laat me in godsnaam gerust, ik wil het niet. (lacht) Maar dat waren heel intense periodes. Het is nu nog intens, maar op de een of andere manier beheers ik het beter.”

Schuilen in Italië

Een van de sleutelelementen in zijn teruggevonden rust is zijn huisje in Italië. “Voor mij is dat mijn refugio geworden, mijn schuiloord. Voor mij is dat zelfs niet reizen, da’s thuiskomen. Thuiskomen in een wereld die een beetje onbezoedeld is misschien. Waar ik minder lastiggevallen zal worden door het werk, soms. En waar ik de mensen ken in het restaurant of in een bar en die weten wat ik wil. Ik moet daar eigenlijk zelfs amper nog bestellen.”

Moest het Italië zijn, vragen we hem nog. “Absoluut. Op het einde van mijn humaniora en in mijn twintiger jaren, probeerde ik elk jaar ofwel naar Italië, ofwel naar Griekenland te gaan. In Griekenland gingen we dan bijvoorbeeld een week stappen in het voorjaar. Voor mij waren dat twee plekken die mij fascineerden omwille van hun verleden, hun geschiedenis, de cultuur, het klimaat. Italië meer nog dan Griekenland omdat ik heel erg geboeid raakte door de kunst van Italië, de schrijvers, de films... Ik probeerde het ook allemaal te volgen. Al die dingen maakten dat er zoveel meer in zat voor mij. In mijn laatste jaar humaniora deden we de traditionele Rome-reis. Voor mij was dat echt een openbaring. Sindsdien ben ik eigenlijk elk jaar naar Italië gegaan. En nu ga ik er naar mijn huis en ik probeer daarbuiten ook iets te doen. Ik reis bijvoorbeeld een week door naar Calabria of andere plekken die ik nog niet ken.”

Cowboys en opa

Het Midden-Oosten, Italië, Griekenland… Je zou kunnen denken dat Rudi alleen aangetrokken wordt door zonnige oorden en dat het Noorden hem helemaal niet aanspreekt, maar dat klopt niet.

“Voor de reeks Het Verdriet van Europa ben ik naar IJsland gegaan en dat was een openbaring. Ik vind IJsland een van de top drie mooiste plekken die ik al gezien heb op aarde. Als ik ergens zou willen door gefascineerd geraken nu, de laatste jaren, een plaats die ik zou willen zien als ik er de tijd voor vond, is het IJsland of Scandinavië. Meevaren met die pakketboot die langs de fjorden vaart. Of walvissen gaan spotten. Ik heb echt wel nog wat dromen in dat opzicht. Dingen waarvan ik tegen mezelf zeg dat ik er eens tijd voor vrij moet maken. Ik zou willen New England zien, van Québec naar New York rijden. Met mijn grootvader in gedachten zou ik Rapid Springs in de Black Hills willen zien, het hartland van Amerika, waar die gold digger towns liggen,verdwenen ghost towns zoals in de serie Deadwood. Vervolgens langs de Indianenreservaten naar San Francisco. Dat doet me denken aan mijn grootvader, waar ik alle cowboyfilms gezien heb. Ik wil gewoon die natuur daar zien. Maar ik wil niet per se Las Vegas zien.”

Thriller voor het slapengaan

Het is geen toeval dat we in Barboek hebben afgesproken, een café en boekenwinkel in één. Rudi Vranckx is een fervent lezer, ook op reis. En ook tijdens zijn reizen voor het werk. “Ik moet altijd bezig zijn in een fictieboek en in een non-fictieboek, altijd. Voor zover ik me kan herinneren, is dat al heel m’n leven zo geweest. Qua fictie, lees ik vooral thrillerverhalen, om in te slapen ’s avonds. Ook als ik ergens in een oorlog ben. Dan lees ik 's avonds een hoofdstuk in een detectiveverhaal en ik slaap meteen. Dat is eigenlijk contradictorisch want je zou van de spanning de slaap net niet kunnen vatten. En tegelijk lees ik ook een non-fictieverhaal omdat dat me fascineert. Je kunt daar zoveel uit leren over de wereld. Een dag zonder nieuw idee, zonder dat ik iets nieuws geleerd heb, is voor mij een verloren dag. En dat is nu al een jaar of veertig zo. Ik moet telkens weer iets nieuws leren, een inzicht dat ik nog niet had of iets dat ik totaal niet kende. Maar het heeft wel altijd op een of andere manier te maken met de dingen waar ik mee bezig ben. Vaak is dat ook wel geschiedenis. Ik ben nu een boek aan het lezen over de vroege middeleeuwen. Dat is een periode die me fascineert: overgangsperiodes waarin van alles verandert en waar van buitenaf op neergekeken wordt, zo van ‘men heeft niet door dat er van alles aan het veranderen is’. Ik kijk ook naar fictiereeksen op Netflix, zoals Last Kingdom, over de vroege kerstening van Engeland. Dan besef ik dat ik die periode niet ken en dan wil ik daar meer over weten. De val van het Romeinse Rijk is fascinerend, de volksverhuizingen zijn dat, maar ook de Arabische opstanden nu, want dat zijn ook periodes van verandering. Er zijn mechanismen die dezelfde zijn en dat is interessant om te zien. Ik kan alleen maar mijn geest prikkelen door lichtjes out of the box dat soort dingen te gaan lezen. Want als ik alleen maar over nu zou lezen, dan zouden veel van die dingen mij niet zoveel nieuws leren omdat ik er zelf middenin zit.”

Klara bij IS

Behalve lectuur gaat er ook muziek mee op reis, al neemt hij veel minder muziek mee dan vroeger. Rudi: “Ik apprecieer veel meer de klank van ter plekke en de stilte. Ik heb veel meer behoefte aan stilte dan vroeger. Onlangs reden we door IS-gebied in de buurt van de brandende olieputten, waar toen gevochten werd. Ik had de app van Klara geïnstalleerd omdat ik steeds vaker naar klassieke muziek luister. Ik opende de app en op een of andere gekke manier had ik daar verbinding. En plots hoorde ik dan Bach en Mozart, midden in dat landschap. Dat is… geestverruimend, dat geeft je een heel raar gevoel.”

Wie zoveel gezien heeft, en dan nog in heel bijzondere omstandigheden, heeft misschien niet het meest positieve mensbeeld, maar dat ontkent Rudi met klem. “Ik heb helemaal geen negatief mensbeeld, dat is een cliché. Maar hoe meer we hebben, hoe meer schrik we hebben om het te verliezen en hoe meer we onszelf krampachtig van elkaar willen afduwen. Als er iets is wat onze samenleving bedreigt, zal het dat wel zijn, denk ik.”

Zij zijn wij

Wat zijn reizen hem dan geleerd hebben over ‘de’ mens? “We’re only humans. Mijn reizen hebben me vooral geleerd dat we allemaal hetzelfde zijn. Ik snap soms de conflicten en de tegenstellingen niet die zich middenin een samenleving als de Amerikaanse of de onze stellen over de andere. Dat wij-en-zij-denken. Voor mij zijn zij wij en in wezen zijn mensen overal hetzelfde. De meeste mensen willen dat hun kinderen naar school gaan en levend terugkomen ’s middags, willen eten hebben, willen feest vieren… Er is zo’n onwaarschijnlijke puinhoop van vooroordelen, zoals ‘Arabieren hebben geen humor, ze kunnen niet lachen’. Natuurlijk kunnen ze wel lachen en hebben ze humor, alleen is het soms levensgevaarlijk daar om te lachen. Dat is het probleem. Of ze worden door een dictator afgemaakt, of door een extremist. Mensen zijn in grote lijnen overal hetzelfde, dat hebben reizen me geleerd over onze soort. Of dat die soort overal even geweldig is, dat is een andere vraag." (lacht)

Volg ons op Instagram

Volg @goodbyemag voor leuke tips en bloedmooie vakantie hotspots!

volg ons

Abonneer voordelig!

  • reisreportages over de mooiste vakantiebestemmingen
  • de knapste logeeradressen en lekkerste adresjes
  • tientallen tips voor een vakantie dichtbij of ver weg

abonneer

Deze website maakt gebruik van verschillende type cookies. Hier vind je meer informatie. Akkoord