Open/Sluit het zoekformulier
Het zo goed als onbekende en door veel toeristen in Tsjechië compleet genegeerde Ostrava heeft meer te bieden dan het op het eerste gezicht laat zien: een rijk industrieel patrimonium, een frisse jongerencultuur en een volslagen uniek muziekfestival. Onze reporter dook zowel de mijnschachten als het feestgedruis in en kwam terug met de volgende reportage.
Het leven is bitter: Godzijdank! Het is de slagzin van een lokaal biermerk waarvan ik de voorbije week heel wat halve liters door m’n keelgat mocht jagen. Ik kan me geen beter motto voor Ostrava indenken. De derde grootste stad van Tsjechië – verstopt in een noordoostelijke uithoek van het land aan de Poolse grens – werd rijk door de mijn- en de staalindustrie. Een grijze industriestad dus. Tel daar nog een aantal decennia Sovjetinvloed en de daarbij horende lelijke betonnen legodozen bij en je lijkt een paar universums ver weg te zijn van het romantische Praag.
Op het eerste gezicht is Ostrava een wat lelijk eendje en op het tweede gezicht eerlijk gezegd nog steeds. In de Tsjechische reisgids die ik voor m’n trip aanschafte, wordt zelfs met geen woord over de stad gerept. Hier vind je geen Karelsbrug, geen monumentale kastelen of pittoreske straatjes – het soort typische trekpleisters waarvoor men in dat soort publicaties graag enthousiast de superlatieven bovenhaalt. Doch, het uiterlijk is in het leven niet alles. Als geen ander weet ik dat wie niet mooi is maar beter creatief kan zijn. En het is net hier dat Ostrava excelleert. De teloorgegane industrie die vroeger als een donkere wolk over de stad hing, vormt vandaag de dag de basis van haar heropleving. Wat je hier niet vindt aan traditionele bezienswaardigheden, wordt gecompenseerd met een ruim cultuur-en evenementenaanbod, een frisse jonge wind die door de straten waait, de herwaardering van heel wat vergane industriële sites en een van de meest bijzondere muziekfestivals van Europa. En laat dat laatste nu net een van de voornaamste redenen voor mijn bezoek zijn.
Wie het over het heden wil hebben dient eerst naar het verleden te kijken en daar biedt Ostrava alle kansen toe. Stel het je maar eens voor: honderden meters onder de grond in een temperatuur van meer dan dertig graden – de meeste mijnwerkers werkten in hun ondergoed met enkel het licht van de koplamp op je helm in een gewelf liggen hakken dat maar een paar centimeter van je gezicht verwijderd is. Al je poriën verstopt met roet en gruis, je tong droog als leer van het stof en in je achterhoofd spookt altijd dat bange stemmetje dat fluistert dat het op elk moment rampzalig met je kan aflopen. Het leven in de mijnen was geen lachertje. Eén blik op de stalen gezichten die me vanop de foto’s in het kantoor van de mijn van Michal aanstaren zegt genoeg. Hier kweekte men echte mannen.
De mijn werd in 1995 gesloten en doet nu dienst als museum. Je kunt er om veiligheidsredenen niet meer ondergronds gaan, maar de kantoren, douches en machinekamers werden perfect bewaard en liggen er bij alsof de laatste shift net afgelopen is. Een gepassioneerde gids leidt me door het complex langs de zelfde weg die vroeger ook de arbeiders aflegden. Ze vertelt me dat vrouwen na een nationaal decreet niet meer in de mijn mochten werken – dan hoor je ze niet over gelijke kansen natuurlijk – maar dat ze één keer per jaar hun man naar beneden mochten vergezellen om te ervaren hoe hij de kost verdiende. De legende wil dat op die dag elke mijnwerker z’n uiterste best deed de al lamentabele werkomstandigheden nog erger te doen lijken, om zodoende het maximum aan medelijden en appreciatie bij vrouwlief op te wekken. Boys will be boys.
Het nabijgelegen Landek Park is een andere voormalige mijnsite. Hier kan je nog wel een deel van de ondergrondse gangen verkennen. Je kunt er zelfs je claustrofobie aanwakkeren als nooit tevoren en je lijf door een aangelegd parcours van nauwe buizen en gangetjes wringen. Hier kwam ik te weten dat destijds ook lastdieren werden opgetrommeld om in de mijn te werken. Teams van geblinddoekte pony’s trokken in een tijdperk waar Michel Vandenbosch slechts een fonkel in de ogen van z’n grootvader was gevulde kolenkarren van de ene schacht naar de andere. ’s Nachts, wanneer de mijnwerkers in hun echtelijke bed lagen te snurken, bleven de arme beesten moederziel alleen in de duistere diepte wachten tot de volgende werkdag aanbrak. Slechts twee keer per jaar mochten ze met de lift naar boven in de hoop een hint van vers gras te ruiken. Wie vroeger een klein paard van pure blijdschap wou zien janken wist waar hij moest klaarstaan.
Door de sterk uitgebouwde industrie werd Ostrava in de rest van Tsjechië ietwat spottend ‘Zwart Ostrava’ genoemd. Hoewel de meeste mijnen en fabrieken vandaag al lang gesloten zijn en de inwoners ondertussen mogen pronken met de titel van groenste stad van het land, zijn de sporen van het industriële verleden nog overal te zien. Eén van de populairste routes voor een weekendwandeling loopt bijvoorbeeld over een door opgehoopt mijnafval gevormde steenberg van meer dan 300 meter hoog. Tientallen jaren geleden ontstond door een chemische reactie brand in de buik van de berg en vandaag smeult het vuur nog altijd na. Als de winter de stad onder de sneeuw bedelft blijft het hier groen en door de hitte in de bodem bloeien er het hele jaar door bloemen en planten. Ostrava heeft per ongeluk zijn eigen vulkaan gemaakt. Elders laat de invloed van de mijnwerking zich ook voelen. Het kasteel naast het stadscentrum was – voor de recente renovatie – maar liefst 16 meter de grond ingezakt door instortende mijntunnels. Ook het plaatselijke voetbalveld zakte op zekere dag plots domweg in. Je zal maar net het gras gemaaid hebben.
In de schaduw van een paar enorme schoorstenen staat op een klein podium een psychedelische zigeunerband gewapend met didgeridoos, banjo’s en een aantal instrumenten waarvan ik de naam niet eens weet het beste van zichzelf te geven. Het regent pijpenstelen maar een paar meter van me staat een man van voorbij middelbare leeftijd totaal van de wereld met wild zwaaiende armen de muziek uit te beelden. Een aantal plaatselijke schoonheden – geen zeldzaam zicht in dit deel van de wereld – lijkt er zich niet aan te storen en spoort de man zelfs aan nog een paar tandjes bij te steken. Tanden die hij – ik ben een cynisch man – volgens mij al kwijt was voor de val van het ijzeren gordijn.
Ik bevind me op ‘Colours of Ostrava’: een festival zoals ik er nog geen heb mogen meemaken. Bijna twintig podia staan op, onder of rond de verroeste gebouwen van een oude staalsite opgesteld. Tussen de talloze acts die present tekenen zitten zowel internationale grootheden als obscure elektronische groepjes en zelfs klassieke strijkorkesten. Overal staan diverse eetkraampjes en danstenten en her en der vind je hangmatten en hoekjes om tot rust te komen. Onder een imposante hoogoven werd zelfs een groot opblaasbaar zwembad neergepoot. Een halve liter Tsjechisch bier kost hier omgerekend amper €1,20. Denk daar maar eens over na wanneer je op een Belgisch festival drie euro neerlegt voor 25cl aangelengde pils. Colours of Ostrava is een festival vol sympathieke chaos, een doolhof dat zich in drie dimensies uitstrekt. Achter elke hoek schuilt een nieuwe ontdekking en mensen van alle leeftijden, kleuren en nationaliteiten komen hier samen om van goede muziek en elkaars gezelschap te genieten. Een erg aangename verrassing.
Het terrein waarop het geheel wordt georganiseerd heet Lower Vítkovice en ligt twee tramhaltes van het oude stadscentrum (dat overigens volledig lijkt leeg te lopen zodra de eerste groep begint te spelen). Dit labyrint van verroeste en verlaten torens, fabrieken en pijpleidingen doet denken aan dystopische films als Bladerunner en vormde jarenlang het hart van de lokale industrie. Na de sluiting ervan werd voor de meeste gebouwen een andere bestemming gezocht. Een gigantische gastank werd omgebouwd tot een steampunk sportpaleis voor 1.500 mensen, de centrale hoogoven kan met een glazen lift beklommen worden om er op de top een drankje en een hapje te nuttigen in het restaurant en langs de rand van de site werd een nieuw wetenschapsmuseum geopend dat vooral voor kinderen een grote bron van jolijt is. Het hele jaar door worden hier evenementen georganiseerd. Ostrava is er in geslaagd om van een donkere, nutteloze vlek vlak naast de stadskern een bruisende hotspot te maken met meer aantrekkingskracht dan het centrum zelf. Besluitmakers in steden als Charleroi – die met hetzelfde afbrokkelende patrimonium zitten opgescheept – zouden er goed aan doen een vlucht te boeken om te ontdekken hoe men het hier heeft aangepakt. De roet uitstotende motor uit een industrieel verleden is nu het speelse hart van een nieuwe, aparte maar bruisende stad.
Vier dagen doorzakken op het festival eist zijn tol. Ik heb nood aan wat kwaliteitsvolle recuperatietijd. Een fikse wandeling staat al op de planning. Je hoeft immers niet ver de stad uit om in een landschap vol beboste heuvels, rijpe velden en kleine dorpjes terecht te komen. Ik kijk er naar uit, maar verschuif het tot later op de dag. Eerst is het tijd voor een laatste openbaring. Ostrava beschikt over een uniek soort wellness. Voor de juiste prijs kan je hier een bierbubbelbad nemen – naar verluidt erg goed voor de huid – waarna je kan genieten van een rug- en nekmassage met bierolie. Om het plaatje compleet te maken staat er naast de jacuzzi een persoonlijke tapinstallatie klaar waar je naar hartenlust gebruik van kunt maken. De Tsjechen zijn een volk naar m’n hart. Even het adres opzoeken.
Goodbye vloog met Czech Airways via Praag richting Ostrava. Meer info op www.czechairlines.com
Om meer te weten te komen over Tsjechië als reisbestemming, surf naar de website van de toeristische dienst: www.visitczechrepublic.com of www.ostrava.cz
Colours of Ostrava vindt volgend jaar plaats van 19 tot 22 juni 2017. Meer informatie op www.colours.cz
